Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Από διάφορους ιστορικούς επιχειρήθηκαν ερμηνείες της Ελληνικής Επανάστασης, υπό πολλά και διαφορετικά πρίσματα. Μαρξιστές ιστορικοί, όπως ο Ι. Κορδάτος, αποπειράθηκαν να προσδώσουν στην Επανάσταση ταξικό χαρακτήρα. Αυτή όμως η προσπάθεια προσέκρουσε στο αδιαμφισβήτητο και τεκμηριωμένο γεγονός της πάνδημης και μάλιστα πρωταγωνιστικής συμμετοχής της ιθύνουσας τάξης των Ελλήνων της Τουρκοκρατίας, της Εκκλησίας, των προεστών, των φαναριωτών και των πλοιοκτητών στον αγώνα. Ακόμα περισσότερο όταν τα «προνομιούχα» στρώματα της ελληνικής κοινωνίας της Τουρκοκρατίας έθεσαν στην διάθεση του αγώνα τις περιουσίες τους και θυσίασαν τα προνόμιά τους, αποδεικνύοντας έτσι ότι το άϋλο και υπερταξικό αγαθό της Ελευθερίας υπερίσχυσε των υλικών/οικονομικών/ταξικών παραγόντων.
Άλλοι ιστορικοί προσπάθησαν να ερμηνεύσουν την Επανάσταση ως αποτέλεσμα εξωγενών ιδεολογικών παραγόντων. Προβλήθηκε ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός ως ιδεολογικό γενεσιουργό αίτιο και η Γαλλική Επανάσταση ως πρότυπο του Αγώνα της Εθνεγερσίας. Ο Διαφωτισμός είχε ασφαλώς επιδράσεις, κυρίως σε κύκλους Ελλήνων που ζούσαν στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και στις ελληνικές παροικίες της δυτικής Ευρώπης. Αλλά συνολικά η ελληνική κοινωνία ούτε είχε πρόσβαση στην βιβλιογραφία ούτε είχε ενστερνιστεί τα ιδεώδη και τις θεωρητικές αρχές του Διαφωτισμού, καθώς ο πνευματικός και ιδεολογικός κόσμος των υποδούλων Ελλήνων ήταν η ορθόδοξη παράδοση, η ελληνική ιστορία και η προσδοκία της απελευθέρωσης. Η δε Γαλλική Επανάσταση υπήρξε μεν ένα συγκλονιστικό γεγονός με παγκόσμιες συνέπειες, αλλά το 1821 είχε πλήρως κατασταλεί από την Ιερά Συμμαχία και επικρατούσε στην Ευρώπη κλίμα απολυταρχίας, συντήρησης και αντίδρασης.
Η κυριώτερη όμως απόδειξη ότι η Ελληνική Επανάσταση δεν ήταν αντανάκλαση ξένων ιδεολογικών επιρροών αποτελεί το γεγονός ότι του Αγώνα του 1821 προηγήθηκαν καθ’ όλη την διάρκεια της Τουρκοκρατίας δεκάδες επαναστατικά κινήματα, δεκαετίες ή και αιώνες πριν εμφανισθούν οι ιδέες του Διαφωτισμού και του Φιλελευθερισμού. Όλα αυτά τα επαναστατικά κινήματα ελαύνονταν από την ιδέα της Απελευθέρωσης του Ελληνικού Έθνους από τον κατακτητή, χωρίς ιδεολογικό πρόσημο.
Τελικώς, η μελέτη των πηγών μακρυά από ιδεολογικές σκοπιμότητες οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα ότι η Επανάσταση υπήρξε προϊόν της εσωτερικής ανάγκης ενός αρχαίου έθνους με καθοριστική συμβολή στον παγκόσμιο πολιτισμό να αποτινάξει τα δεσμά της δουλείας και να απεγκλωβισθεί από τον κλοιό ενός βάρβαρου, δουλοκτητικού καθεστώτος, ώστε να ενταχθεί και πάλι στην χορεία των ελευθέρων λαών.